De inhoud van dit Handboek Dogmatiek is door de auteur, Johannes à Marck, grondig overdacht. Reeds in 1676, toen hij – nog maar twintig jaar oud! – als professor in de theologie aan de Academie van Franeker het leerambt bekleedde, begon hij deze stof te verzamelen. In 1686 verscheen de eerste uitgave in het Latijn, met als titel Compendium theologiae Christianae didactico-elencticum.

Zijn belangrijkste reden om dit handboek uit te geven, was zijn studenten ‘een korte, maar volledige samenvatting te geven van de voornaamste zaken die zij moesten weten’.

Op herhaald verzoek heeft À Marck zelf, voor degenen die het Latijn niet konden lezen, een Nederlandse vertaling verzorgd. In 1705 verscheen de eerste Nederlandse vertaling met als titel Het merch der christene godgeleerdheid. Uiteindelijk zijn er vijf drukken van verschenen. 

Ds. G.H. Kersten (1882-1948) schrijft in het woord vooraf op zijn Gereformeerde Dogmatiek dat ‘het groot belang dat des Heeren Kerk heeft bij de handhaving van de zuivere leer, naar Gods Woord door de hervormers op den kandelaar gezet en door de Gereformeerde theologen in volgende eeuwen dikwerf na bangen strijd nader ontwikkeld’, hem heeft gedrongen zijn werk te publiceren. Hij vervolgt: ‘Onder voorwendsel tot de leer van Calvijn terug te keren, is meer en meer een streven merkbaar om de hem gevolgde schrijvers te negeren, als waren dezen al te scholastiek. Dit streven heeft grote gevaren en zoekt uit de handen van het volk juist die boeken weg te nemen, die het op de fundamenten der apostelen en profeten kostelijk gegronde werk van Christus en den Heiligen Geest bevestigen, waarin de algemene van de bijzondere, zaligmakende bediening des Geestes wordt onderscheiden.’

Met de heruitgave van het Het merch der christene godgeleerdheid, onder de titel Handboek Dogmatiek, is een van ‘die boeken’ door hertaling in hedendaags Nederlands toegankelijk gemaakt. Heel veel predikanten uit de tijd van de Nadere Reformatie zijn als student gevormd door dit handboek, dat eeuwenlang aan verschillende universiteiten werd gebruikt voor het onderwijs in de dogmatiek.

Deze uitgave bevat de complete originele tekst. Dhr. J.A. Bunt heeft de gotische tekst in de hedendaagse spelling gedigitaliseerd. Vervolgens heeft mw. R. Pieterman de zinsbouw en woordkeus aangepast om het werk beter leesbaar te maken, met de bedoeling zo goed mogelijk recht te doen aan de intentie van de schrijver. Achter de namen van sommige personen is hun geboorte- en sterfjaar toegevoegd.

De Latijnse brontekst werd ook dikwijls geraadpleegd. Soms is de hertaling daarnaar aangepast, als de bedoeling van de Oudnederlandse tekst niet helemaal duidelijk was. 

Er komt regelmatig filosofisch/scholastiek woordgebruik in dit werk voor. In enkele gevallen is de oorspronkelijke Latijnse uitdrukking in een voetnoot of tussen rechte haken achter de tekst weergegeven.

In dit Handboek worden niet alleen waarheden geleerd, maar ook dwalingen weerlegd. Veel dwalingen van toen komen in een andere gedaante terug. Dat maakt dit Handboek ook voor onze tijd actueel.

Voor een goed begrip geven we een beknopt overzicht van de stromingen die bij het weerleggen van de dwalingen regelmatig genoemd worden. Het overzicht vermeldt de stroming, het ontstaan, de belangrijkste dwalingen en de actualiteit.

Onze jachtige tijd kenmerkt zich over het algemeen door onwetendheid en oppervlakkigheid wat betreft de kennis van de geloofsleer. Het is daarom nuttig en nodig – niet alleen voor ambtsdragers, maar ook voor belangstellende gemeenteleden – om zich wat in te spannen bij het onderzoeken van grote theologische werken uit de tijd van de Reformatie en de Nadere Reformatie. 

Moge deze uitgave daartoe dienstbaar zijn.

Nieuw-Beijerland, voorjaar 2016                                                                        A.A. Roukens